Yer qabığında qəfil qopma və ya sürüşmə baş verdikdə enerji seysmik dalğalar kimi yayılır, eynilə su hövzəsindəki enerji dalğalar şəklində yayılır.

Seysmik dalğaların bir forması olan səth dalğaları su hövzəsindəki dalğalar kimi hərəkət edir. Yer kürəsini yuxarı və aşağı hərəkət etdirərək böyük zərər və fəlakətə səbəb ola bilər.

Bizim üçün Yerin qarşılıqlı əlaqədə olduğumuz hissələri əsasən qurudur, lakin planetimizə hava və su da daxildir. Dəniz dibindəki zəlzələlər onun üstündəki suyu sunami şəklində aktivləşdirir, bəs niyə atmosferdə də bəzi hadisələr olmasın?

Zəlzələ zamanı ayrılan enerji səs və ya su dalğalarına bənzər seysmik dalğalar adlanan dalğalar tərəfindən yayılır. Bu dalğalar arasında “cisim dalğaları” P dalğalarına və S dalğalarına bölünür.

P dalğaları ən sürətli yayılan dalğa növü olduğundan, zəlzələ qeyd cihazlarında (seysmoqraflarda) görülən ilk dalğalardır. Bununla belə, o, insan eşitmə həddinin altındadır. Biz zəlzələni “eşitdikdə” adətən seysmik dalğaları eşitmirik. Bunun əvəzinə biz seysmik dalğalar bərk cisimdən keçərkən yaranan səsi eşidirik (məsələn, binanın və onun içindəkilərin gurultusu).

Daha yavaş yayılan S dalğaları qeyd alətlərində görünən və titrəmə hərəkəti yayılma istiqamətinə perpendikulyar olan ikinci dərəcəli dalğalardır. S dalğaları maye və qazlarda yayıla bilməz.

Uçan bir təyyarədən zəlzələ səslərini hiss edə bilməzsiniz. Fiziklərin "zəifləmə" adlandırdıqları sayəsində dalğalar havada hərəkət etdikcə tədricən öz intensivliyini itirirlər.

Beləliklə, seysmik dalğalar 30,000 fut (9,144 metr) tipik kruiz yüksəkliklərinə çatdıqdan sonra dalğalar o qədər azalacaq ki, hətta təyyarənin səs-küyü və hərəkəti də dalğaları boğacaq. Bu səbəbdən zəlzələni təyyarədən eşitmir və hiss etmirsiniz.

Zəlzələlər vulkanik fəaliyyətə səbəb olarsa və uçuş aşağı kruiz səviyyəsində hərəkət edərsə, bu, turbulentliyə səbəb ola bilər. Bundan əlavə, hava limanının uçuş-enmə zolaqları güclü zəlzələ zamanı mayeləşmə nəticəsində zədələnərsə, eniş zamanı ciddi təhlükə yarana bilər.

Söhbət dağıdıcı zəlzələdən getdiyi üçün qüllə ilə əlaqə saxlamaq istəyən pilot qüllə ilə əlaqə saxlaya bilməyə bilər. Bundan başqa, uçuş-enmə zolağının işıqları və bütün işıqlandırma sistemləri sönə bilər, naviqasiya cihazları siqnal verməyə bilər, radar sistemləri yararsız hala düşə bilər.

Ancaq, təyyarədə olarkən zəlzələnin təsirlərini yaşamasanız belə, eniş zamanı böyük risklə üz-üzə qala bilərsiniz.